“Gió lên rồi căng buồm cho khoái. Gác chèo lên, ta nướng khô khoai…”. Ðiệu Lý Kéo chài cho thấy sự thong dong “bốn biển là nhà” của dân đi biển. Trong lời ca đó còn gửi gắm một món ngon…
Bà con Cái Đôi Vàm phơi khô cá khoai.
Món ngon đó chính là khô cá khoai, hay gọi tắt là khô khoai. Khô cá khoai có nhiều ở các địa phương ven biển, nhưng trứ danh nhất phải kể đến thương hiệu “Khô cá khoai Cái Ðôi Vàm” ở huyện Phú Tân, tỉnh Cà Mau.
Thị trấn Cái Ðôi Vàm, huyện Phú Tân, có địa hình giáp biển. Người dân Cái Ðôi Vàm chủ yếu sống bằng nghề đi ghe biển hoặc chế biến hải sản, đặc biệt là nghề làm khô. Ði đến các khóm của thị trấn Cái Ðôi Vàm, dễ dàng bắt gặp những sân phơi khô cá biển lớn, sực mùi trong nắng, màu sắc tươi tắn. Những giàn phơi khô cái khoai được bố trí thẳng tắp, cá khoai được treo trút thẳng xuống. Dân nhiếp ảnh rất mê săn tìm những hình ảnh này.
Hằng năm, Cái Ðôi Vàm rộn rịp bước vào mùa làm khô cá khoai vào khoảng tháng 11 đến tháng 4 âm lịch năm sau. Cao điểm nhất là vụ khô Tết vì sản lượng cá khoai đánh bắt được nhiều và sức tiêu thụ cũng mạnh hơn. Cá khoai sau khi đánh bắt từ biển về được bà con mổ bụng lấy sạch ruột rồi rửa kỹ. Ðiều đặc biệt là khô cá khoai không cần phải ướp gia vị mà ướp qua nước đá 1 đêm, hôm sau rửa sạch lần nữa rồi mang phơi. Theo chia sẻ của bà con làng nghề, chính nhờ cách làm này mà khô cá khoai Cái Ðôi Vàm vừa ăn, không quá mặn, thịt ngọt vì cá tươi, phơi đủ nắng. Bà con phơi khô cũng rất đặc biệt, hai hàm răng của hai con cá khoai được mắc dính vào nhau rồi vắt lên sào để phơi mà không cần dùng dây buộc. Khô đặng nắng sẽ có màu đẹp, thơm lừng rất hấp dẫn.
Trung bình để làm ra 1kg khô, phải dùng từ 7-8kg cá khoai tươi. Giá khô cá khoai hiện nay khá ổn định. Loại 1 khoảng 400.000 đồng/kg; loại 2 khoảng 320.000 đồng/kg. Riêng loại lớn, bình quân khoảng 40 con khô/kg, gọi là cá khoai cơi, giá dao động từ 450.000 đồng đến 500.000 đồng/kg.
Khô cá khoai Cái Ðôi Vàm có sức hấp dẫn khó cưỡng khi nằm trên bếp than hồng. Mùi khô nướng thơm phức, nghe mùi đã phát thèm. Ăn khô cá khoai nướng thì không thể thiếu một chén nước mắm me sền sệt, bỏ trái ớt cho cay cay. Khô nướng còn nóng hôi hổi chấm vào nước mắm me, cắn từng cái nghe vị mằm mặn, ngòn ngọt, chua cay hòa quyện nơi đầu lưỡi. Cứ vậy mà hết con này đến con khác…
Trên đây là chuyện về khô cá khoai Cái Ðôi Vàm. Cũng xin được nói thêm, nếu không làm khô, cá khoai tươi cũng có thể chế biến rất nhiều món ngon, đều là đặc sản miền biển. Có thể kể như cá khoai nấu cháo, nấu canh chua, nấu khoai cao, nấu ngót, chiên giòn, chiên bột… Món nào cũng “không chê vào đâu được”, ăn rồi nhớ mãi.
Bài, ảnh: DUY LỮ
